بیمارستان رازی سراوان

 

سکته مغزی وراه های پیشگیری از آن ( 7 آبان ماه روز جهانی سکته مغزی)

سکته مغزی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟

به بیان دیگر اگر خون‌رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد، این قسمت از مغز دیگر نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد، این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می‌نامند. علت سکته مغزی می‌تواند به خاطر مواردی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‌های خون رسان مغز ایجاد شود.

سکته مغزی تغییری در عملکرد مغز است که معمولاً حاد بوده و به دلیل آسیب دیدن یا کشته شدن سلول‌‌های مغز رخ می‌دهد. تغییرات صورت گرفته باعث ایجاد دگرگونی‌‌هایی در عملکرد نرمال فرد می‌شوند.

اگر فردی مشکوک به سکته مغزی باشد، باید سریعاً اقدام کرد، چرا که سرعت درمان تأثیر قابل توجهی در نتیجه درمان سکته مغزی دارد. عوارض سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج کننده کامل و یا حتی مرگ را در بر می‌گیرد. بر اساس آمار جهانی سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان به حساب می‌آید.

علائم سکته مغزی چیست؟

نشانه‌ها و علائم سکته مغزی بسته به محل و میزان آسیب، متفاوت است. سکته مغزی معمولا باعث همی‌پلژی (فلج یک نیمه بدن) در سمت مخالف آسیب می‌شود و ممکن است بیمار دچار عوارض دیگری مانند اختلال در بلع، مشکلات حسی، مشکلات روانی و عاطفی و اختلالات درکی نیز بشود. اختلالات تعادلی و وضعیتی نیز از عوارض شایع سکته‌های مغزی است.

چنانچه برای مشکل بی‌حرکتی بیمار اقدامات درمانی موثر انجام نشود، مشکلات ثانویه‌ای مانند زخم‌های فشاری، عفونت ریه و یبوست به وجود خواهد آمد.

سکته مغزی یک بیماری غیر پیش‌رونده است که علائم آن ابتدا شدید است ولی با گذشت زمان و درمان مناسب کاهش پیدا می‌کند. سکته مغزی تأثیرات فراوانی بر زندگی یک فرد می‌گذارد. این ضایعه ممکن است باعث ناتوانی فرد برای مدت طولانی شود و مشکلات فیزیکی، روانی و اجتماعی پیچیده‌ای برای او ایجاد کند.

علایم سکته مغزی به این بستگی دارند که چه قسمتی از مغز و چه مقدار از بافت مغز درگیر شده‌اند. معمولاً علائم سکته مغزی به طور ناگهانی بروز می‌کنند (در عرض چند دقیقه یا یک ساعت) و معمولا این علایم با هیچ‌گونه دردی همراه نیستند.

ممکن است علائم به صورت گذرا ظاهر شوند، یا کاملا از بین بروند، و یا در طول چندین ساعت بدتر شوند. هنگامی که نشاه‌ها در زمان کوتاهی (کمتر از ۲۴ ساعت) به طور کامل از بین بروند، به این وضعیت سکته مغزی ایسکمیک گذرا (TIA) گفته می‌شود.

یک سوم تمامی سکته‌های مغزی در طول خواب اتفاق می‌افتند، بنابراین افراد اولین بار بعد از بیدار شدن متوجه علائم می‌شوند؛ چنین وضعیتی، تعیین زمان وقوع سکته مغزی را دشوار می‌کند.

 

 

 

شایع‌ترین علائم سکته مغزی که امکان دارد رخ دهند عبارتند از:

۱) ضعف در دست یا پای یک طرف از بدن، و یا هر دوی آن‌ها

این وضعیت از ضعف بسیار خفیف تا فلج شدن کامل را در بر می‌گیرد. ممکن است در یک طرف بدن یا قسمتی از آن احساس سوزن سوزن شدن یا لمس شدن کامل وجود داشته باشد.

۲) ضعف در عضلات صورت

ممکن است صورت شل شده یا کج به نظر بیاید. از آنجا که بیمار قادر به کنترل حرکت لب‌ها و زبانش نیست، حرف زدنش نامفهوم می‌شود.

۳) مشکل تکلم

بیمار نمی‌تواند صحبت کند، حرف‌هایش بسیار نامفهوم هستند، یا وقتی حرف می‌زند کلمات مشکلی ندارند اما مطالبی که می‌گوید بی‌معنی هستند. گفتاردرمانی سکته مغزی می‌تواند به بیمار کمک کند.

۴) مشکلات هماهنگی

احتمال دارد حرکات بیمار ناهماهنگ به نظر رسیده و تلوتلو بخورد یا برای راه رفتن یا بلند کردن اجسام مشکل داشته باشد.

۵) گیجی

ممکن است بیمار نتواند تعادل خود را حفظ کند یا احساس گیجی کند یا مشکل بلع داشته باشد.

۶) مشکلات بینایی

گاهی اوقات بیمار دچار مشکلات بینایی می‌شود، مانند دوبینی، از دست دادن دید جانبی (کناری)، یا نابینایی. (معمولاً تاری دید به تنهایی جزء علائم سکته مغزی نیست).

۷) سردرد ناگهانی

ممکن است یک سردرد شدید و ناگهانی بدون هیچ مقدمه‌ای بروز کند.

۸) از دست دادن هوشیاری

ممکن است بیمار بی‌هوش شود یا به هوش آوردن سخت شده و فوت کند.

۹) مشکل در دیدن اشیاء در یک سمت بدن

در برخی موارد دیده شده است که فرد نمی‌تواند اشیای موجود در یک سمت بدن را ببیند و اگر سرش را به آن سمت برنگرداند متوجه آن اجسام نمی‌شود.

۱۰) اختلالات زبان و تفکر

از آن بدتر اختلالات زبان و تفکر است. در این حالت شخص حرف‌های دیگران یا مطالب نوشته شده را متوجه نمی‌شود و قادر به خواندن و نوشتن نیست. او حتی نمی‌تواند افکار خود را بیان کند و گاهی دچار اختلال حافظه و یادگیری می‌شود.

۱۱) مشکلات عاطفی

مشکلات عاطفی از دیگر مواردی است که در بعضی از افراد دچار سکته مغزی دیده می‌شود. سکته مغزی می‌تواند باعث احساس ترس، اضطراب، عصبانیت، غمگینی و سوگ در خود فرد یا حتی اطرافیان شود.

 

دلایل سکته مغزی

دو دلیل اصلی بروز سکته مغزی، دلایل ایسکمیک (انسدادی) و خونریزی دهنده نام داشته و به رگ‌های خونی موجود در مغز مربوط می‌شوند.

۱) سکته مغزی ایسکمیک

سکته مغزی ایسکمیک هنگامی رخ می‌دهد که خونرسانی به مغز به دلیل تشکیل لخته خون متوقف می‌شود. ۸۵ درصد تمامی موارد سکته‌های مغزی به این دلیل رخ می‌دهد. انسداد شریان می‌تواند داخل و یا اطراف مغز رخ دهد .

همچنین لخته‌های خونی می‌توانند توسط جریان خون از دیگر نقاط بدن به مغز آورده شوند.

علل سکته مغزی ایسکمیک

علل سکته مغزی ایسکمیک عبارتند از:

رسوب چربی و ایجاد پلاک‌هایی در شریان‌های گردنی

اختلالات قلبی که منجر به تشکیل لخته‌های خونی می‌گردد.

۲) سکته مغزی خونریزی دهنده (ناشی از خونریزی)

چنانچه یک رگ خونی ضعیف که مسئول خون رسانی به مغز است پاره شود، سکته مغزی خون‌ریزی دهنده اتفاق می‌افتد.

با بروز چنین وضعیت، علاوه بر کاهش جریان خونی که از کنار ناحیه سوراخ شده می‌گذرد، خون وارد شده به مغز همراه با تجزیه شدنش، سلول‌های مغز را نیز تخریب می‌کند.

اگر خون زیادی نشت کند، می‌تواند کم کم باعث افزایش فشار در مغز شود، زیرا مغز در محفظه جمجمه محصور است و جایی برای افزایش حجم بافت مغز وجود ندارد. به همین دلیل افزایش حجم خون نشت کرده، با وارد کردن فشار به بافت مغز، آن را فشرده کرده و نواحی مهمی از مغز را می‌کشد.

معمولا خطر سکته‌های مغزی خونریزی دهنده جدی‌تر از سکته‌های مغزی ایسکمیک است. ۳۰ تا ۵۰% از افرادی که دچار این نوع سکته می‌شوند، فوت می‌کنند.

در اینجا هدف درمان، توقف یا جلوگیری از خونریزی به درون بافت مغز است.

دلیل سکته مغزی خونریزی دهنده

دلیل سکته مغزی خونریزی دهنده شامل موارد زیر است:

فشار بالا که موجب تضعیف عروق خونی می‌گردد.

سخت شدن رگها (تصلب شرایین)‌ که عروق مغزی را شکننده می‌کند.

آنوریسم یعنی ضعیف شدن یک نقطه در دیواره عروق که می‌تواند پاره شود.

ضربه مغزی

مصرف بی‌رویه مشروبات الکلی

چه افرادی در خطر سکته مغزی هستند؟

سکته مغزی مشکلی جدی است که هر ساله بسیاری به آن دچار می‌شوند و پس از ناراحتی قلبی و سرطان، سومین علت مرگ محسوب می‌شود. صدمه‌های مغزی ناشی از سکته مغزی یکی از دلایل رایج ناتوانی بزرگسالان به شمار می‌آید.

اشخاص مسن‌تر بیش از دیگران در معرض سکته مغزی قرار دارند، اگرچه هر فردی در هر سنی، حتی کودکان، نیز می‌توانند قربانی این عارضه مهلک باشند.

عوامل خطرساز در بروز سکته‌های مغزی عبارتند از: فشار خون بالا، کلسترول بالا، تنگی عروق، دیابت، بیماری‌های قلبی، کشیدن سیگار، مصرف بیش از اندازه نوشیدنی‌های‌ الکلی، بی‌تحرکی، چاقی و مصرف قرص‌های ضدبارداری.

فشار خون بالا مهم‌ترین عامل در بروز سکته‌های مغزی است. پژوهش‌ها نشان داده‌ است که کنترل فشار خون باعث کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی بروز سکته‌های مغزی می‌شود.

افراد سیگاری نیز ۲ برابر سایر افراد دچار سکته می‌شوند، ولی ۲ تا ۵ سال پس از ترک سیگار شیوع سکته در هر دو گروه به یک میزان خواهد بود.

خطر ابتلا در افراد دیابتی وابسته به انسولین نیز ۲ تا ۶ برابر سایرین است.

عوارض بعد از سکته مغزی چیست؟

تقریبا یک مورد از هر چهار مورد سکته مغزی منجر به مرگ می‌شود و بیمارانی که جان سالم به در می‌برند نیز، از عوارض طولانی مدت ناشی از صدمه‌های مغزی رنج می‌برند.

برخی از بیماران پس از سپری شدن مدتی طولانی، استقلال پیشین خود را بازمی‌یابند، حال آن که متاسفانه بسیاری هرگز به طور کامل بهبود نمی‌یابند و به ناچار تغییراتی را در شیوه و سبک زندگی خود ایجاد می‌کنند و یا تا حدی به اطرافیان وابسته می‌شوند.

از دیگر عوارض سکته مغزی این است که حدود نیمی از قربانیان سکته مغزی برای انجام فعالیت‌های روزانه و مراقبت از خود به شکلی به اطرافیان وابسته هستند.

 

پیشگیری از سکته مغزی

شناخت عوامل خطرناک بروز سکته ی مغزی، رعایت توصیه های متخصص مغز و اعصاب و انتخاب سبک زندگی سالم ازجمله بهترین اقدامات برای پیشگیری از بروز سکته است. اگر دچار سکته یا حمله ی ایسکمی گذرا شده اید، این معیارها مانع از بروز سکته ی دوباره می شود. مراقبت های بیمارستان و بعد از آن هم موثر است.

بسیاری از روش های جلوگیری از بروز سکته ی مغزی شبیه به روش های جلوگیری از بروز بیماری قلبی است. در مجموع، توصیه های داشتن زندگی سالم عبارتند از:

کنترل فشار خون بالا: این مورد جزو مهم ترین اقداماتی است که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به سکته ی مغزی انجام دهید. اگر سابقه ی سکته دارید، پایین آوردن فشار خون به پیشگیری از بروز سکته یا TIA بعدی کمک می کند. اغلب برای درمان فشار خون بالا از روش های سالم سبک زندگی و دارو استفاده می شود.

کم تر کردن میزان کلسترول و چربی اشباع شده در رژیم غذایی: خوردن چربی و کلسترول کم تر، به خصوص چربی ترانس و اشباع شده، می تواند در کاهش انسداد رگ ها موثر واقع شود. اگر از طریق ایجاد تغییر در رژیم غذایی موفق به کنترل کلسترول نشوید، پزشک مغز و اعصاب داروی کاهش کلسترول هم تجویز می کند.

ترک مصرف تنباکو: استعمال دخانیات خطر ابتلا به سکته ی مغزی را در فردی که سیگار می کشد و کسانی که در معرض دود قرار می گیرند افزایش می دهد. ترک مصرف تنباکو در پایین آوردن خطر ابتلا به سکته ی مغزی موثر است.

کنترل دیابت: رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن به حفظ قند خون در وضعیت متعادل کمک می کند. اگر عوامل سبک زندگی برای کنترل دیابت کافی نباشد، دکتر مغز و اعصاب داروی دیابت تجویز می کند.

حفظ وزن سالم: اضافه وزن منجر به بروز سایر عوامل ابتلا به سکته ی مغزی، نظیر فشار خون بالا، بیماری قلب و عروق و دیابت می شود.

رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات: رژیم غذایی پنج وعده میوه و سبزیجات یا بیشتر خطر ابتلا به سکته ی مغزی را پایین می آورد. رژیم مدیترانه ای، که مصرف روغن زیتون، میوه، آجیل، سبزیجات و غلات کامل را بالا می برد، می تواند موثر واقع شود.

ورزش منظم: ورزش ایروبیک به طرق مختلف خطر ابتلا به سکته ی مغزی را پایین می آورد. ورزش می تواند فشار خون را پایین بیاورد، میزان کلسترول خون را بالا ببرد و سلامت قلب و رگ های خون را بهبود ببخشد. همچنین در کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس به شما کمک می کند. به تدریج به مدت حداقل سی دقیقه در اکثر روزهای هفته فعالیت جسمی متعادل مثل پیاده روی، آهسته دویدن، شنا یا دوچرخه سواری را انجام دهید.

اعتدال در نوشیدن الکل: مصرف زیاد الکل خطر فشار خون بالا، سکته ی مغزی ایسکمی و خونریزی مغز را افزایش می دهد. همچنین ممکن است الکل در سایر داروهایی که مصرف می کنید اختلال ایجاد کند. با این حال، نوشیدن مقدار کم تا متوسط الکل، مثلا یک لیوان در روز، می تواند به پیشگیری از سکته ی مغزی ایسکمی و کاهش تشکیل لخته خون کمک کند. در این باره با پزشک صحبت کنید.

درمان آپنه خواب انسدادی: اگر علائم آپنه خواب انسدادی را داشته باشید، پزشک توصیه می کند که خوابتان تحت نظارت قرار گیرد. آپنه خواب انسدادی نوعی اختلال خواب است که باعث می شود تنفستان طی چند دوره ی کوتاه در خواب متوقف شود. برای درمان این وضعیت از دستگاهی استفاده می شود که از طریق ماسک فشار هوای مناسب به شما می رساند تا هنگام خواب عمل هوارسانی انجام شود.

پرهیز از مصرف مواد غیرقانونی: بعضی داروهای خیابانی، مانند کوکائئین و متامفتامین، به عنوان عامل موثر در سکته ی مغزی یا TIA شناخته شده اند.

 

سکته مغزی در اثر کرونا

سازمان جهانی سکته مغزی گزارش کرده است حدود ۵ درصد از افرادی که به کووید ۱۹ نسبتا شدیدی مبتلا شده‌اند و در بیمارستان بستری می‌شوند دچار عارضه بعدی سکته مغزی می‌شوند.

۸۰ درصد از این سکته مغزی ناشی از کووید ۱۹ از مدل سکته مغزی ایسکمیک بوده و سکته مغزی هموراژیک موارد کمتری را شامل شده است.

افراد مبتلا به کرونایی که دچار سکته مغزی شده‌اند معمولا سن بالایی داشته‌اند و معمولا در اثر عواملی مثل تصلب شرایین، فشار خون بالا و فیبریلاسیون دهلیزی دچار سکته مغزی شده‌اند.

برای جلوگیری از سکته‌های مغزی ناشی از بیماری کرونا تجویز داروهای ضدانعقادی، داروهای ضدالتهابی و ضدویروسی توصیه شده است.

با توجه به جدید بودن سکته مغزی در اثر کرونا تحقیقات و بررسی‌های آتی جزییات بیشتری را نشان خواهد داد. امیدوار هستیم هم توصیه‌های پیشگیری از مبتلا شدن به کووید ۱۹ را جدی بگیرید و هم در صورت مبتلا شدن نکات درمانی و بهداشتی گوناگون را رعایت بفرمایید.

 

منبع: https://biptc.com/